یزدیِ انقلابی

یزدیِ انقلابی

پرده دوم از زندگی ابراهیم یزدی (قسمت دوم از یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا) 

//منتشر شده در صفحه تاریخ دو ماهنامه چراغ روشن، شماره سوم، یادنامه ابراهیم یزدی، آبان 96//

مقدمه و بخش های نخستین این یادداشت را در لینک های ذیل مطالعه فرمایید:
نگاهی به کارنامه سیاسی و مبارزاتی یزدی از چهار زاویه (مقدمه یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا)
یزدی به مثابه یک فعال دانش آموزی، دانشجویی - پرده اول از زندگی ابراهیم یزدی (قسمت اول از یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا) 

اصلاح ­ناپذیری، استبداد، تمامیت ­طلبی و شرایط خفقان پیش­ رونده و روز افزونی که شاه برای ایران بوجود آورده بود و شوق رسیدن به آرزوی تشکیل حکومت اسلامی در کنار وسعت ارتباطات یزدی با نیروهای اپوزیسیون در تهران و امریکا و همچنین اوج گرفتن فعالیت­ های مسلحانه در داخل کشور، یزدی انقلابی را از پستوی ضمیرش در اواخر سال 1342 بیرون می ­کشد. شریعتی و امین در اروپا با مطالعات در باب انقلاب الجزایر، و ارتباط با رهبران جنبش آزادی بخش آن کشور، و یزدی و چمران در امریکا، با بررسی زندگینامه انقلابیون و مطالعه کتب مربوط به انقلاب­ ها و الگوبرداری از مبارزات چریکی در کوبا، درس­ های جنگ کره و انقلاب مسلحانه الجزایر از لحاظ فکری آماده­ ی تغییر مشی مبارزاتی شده­ اند و سیر ایدئولوژیک نگاه و قلم یزدی و همفکرانش در این مسیر بروز می­ یابد. در نهایت ظهور ناسیونالیسم عربی در خاورمیانه در کنار بازداشت سران جبهه ملی و نهضت آزادی و بازداشت و تبعید آیت­الله خمینی علل بروز این تفکر شده و یزدی پرشور و سرشار از آرمان را بهمراه دوستانش یکپارچه انقلابی می ­شوند.

علنی شدن تشکیل نهضت آزادی ایران در خارج از کشور و تشکیل شورای دوم این تشکل با حضور همفکرانی که به تازگی به خارج از کشور آمده­ اند، همچون غلامعباس توسلی، محمد توسلی، ابوالفضل بازرگان، فریدون سحابی و مهدی مظفری نیز مزید بر علت شده و باعث تشکیل سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع) می ­گردد که هدف آن فعالیت سیاسی نظامی برای تدارک جنگ مسلحانه با رژیم شاه می ­شود.

آنان به این نتیجه می­ رسند که جنگ چریکی علیه ارتش­ های کلاسیک برای برهم زدن نظم شهرها و ممانعت از اعمال قدرت دولت در مناطق، بهترین راه سرنگونی رژیم شاه است. نتیجه­ ای بدست آمده از الگوبرداری از انقلاب­های مارکسیستی در امریکای جنوبی، اما این­ بار با ماهیت اسلامی. آنان ابتدا الجزایر را برای ایجاد پایگاه آموزشی مناسب می­ بینند و برنامه داشتند چند پزشک را به الجزایر فرستاده و با درآمد آنان مخارج مبارزات مسلحانه را تامین کنند.

سماع، ایجاد پایگاه و آموزش مسلحانه را همزمان از 2 کانال در مصر و الجزایر دنبال می­ کند کانال ارتباطی پرویز امین با الجزایر به نتیجه مطلوب نمی­ رسد اما کانال ارتباطی علی شریفیان با مصر، به نتیجه رسیده و مصری­ ها پایگاه و هزینه­ های آموزشی را تقبل می­ کنند. چمران و یزدی به اروپا رفته و همراه با امین به دعوت سفیر مصر در سوئیس هماهنگی­ های لازم را انجام می­ دهند و تابستان1343 تیم اول با ترکیب این سه تن بهمراه شریفیان و بهرام راستین در قاهره مستقر شوند. چمران و یزدی از مشاغل خود در امریکا استعفا و به اروپا می ­آیند اما شریعتی در بازگشت از ایران و پیوستن به آنان با مشکل مواجه شده دستگیر و زندانی می ­شود. راستین، امین، شریفیان و چنگیز حاجباشی اولین گروهی هستند که آموزش را شروع و سپس یزدی، چمران و علی نصر دومین گروه آموزشی را تشکیل می ­دهند. محمد توسلی که با چمران به قاهره آمده ­است بهمراه ابوالفضل بازرگان، رضا رئیس طوسی و 2 تن دیگر و سپس حسین حریری و طاهری قزوینی پس از دو گروه قید شده اولین چریک ­های آموزش دیده پادگان سماع در مصر می ­شوند و یزدی گذرنامه مصری با نام مستعار محسن فهیمی می ­گیرد.

آموزش ­های تئوریک و عملی، آنان را با این حقیقت مواجه می­ کند که در دانش مبارزه مسلحانه و حتی سیاسی، پیش از این چه میزان سطحی بوده ­اند. دستاورد سماع در مصر، تالیف جزوه­ های تهیه آسان مواد منفجره، تله ­های انفجاری، کوکتل مولتف بدست چمران و جزوه­ های سازماندهی مخفی و فن مبارزه با پلیس و شورشگری و ضد شورشگری بدست یزدی است که به ایران ارسال شده و بعدها در دهه50، انقلابیون ایرانی از آن استفاده می ­کنند.

ارتباط یزدی انقلابی با آیت ­الله خمینی در اواسط تابستان43 در زمان استقرار ایشان در ترکیه برقرار می ­شود و یزدی در بهمن43 اولین بار به نجف سفر کرده و با علمای شیعه دیدار و گفتگو می ­کند و این سفرها، تبادل نظرات و گزارشات ادامه می ­یابد. مهر1344 که آیت­ الله خمینی از ترکیه به نجف تبعید می­ شود، یزدی در بیروت بوده و محمد توسلی در عراق شرح سخنرانی و گزارش این تبعید را به یزدی و چمران ارائه می ­دهد و این ­دو با سفر به بغداد بهمراه توسلی و علی نفی خاموشی در آذر44 با آیت ­الله خمینی از نزدیک دیدار می­ کنند. این دیدارها تا سال1345 و تعطیلی پایگاه سماع در قاهره ادامه می ­یابد و نقطه آغاز تردیدها و دودلی ­های یزدی می­ گردد و فصل انتخاب ­های یزدی آغاز می ­شود. دور افتادن یزدی از شخصیت فعال دانشجویی-مدنی خویش و دوری از بازرگانی که در آن برهه در زندان ­های شاه به سر می ­برد از یکسو و ارتباطات مکرر با روحانیون انقلابی و مبارز و جذب شدن به شخصیت کاریزما و انقلابی آیت ­الله خمینی و نزدیکی دیدگاه ­ها و اهداف آنان با آیت ­الله خمینی از سوی دیگر، یزدی را مجاب به انتخاب بین دو شخص می ­کند و طبعا یزدیِ انقلابی، در غیاب بازرگان آرام، آیت­ الله خمینیِ انقلابی را بر می ­گزیند.

 اما عدم صداقت اعراب ناسیونالیست افراطی و نژادپرست مصری با اتحاد عربی علیه ایرانیان، مسئله خلیج فارس و "اسرائیلیانِ خلیج" خطاب کردن ایرانیان و مسئله خوزستان و حمایت آنان از عربستان و آغاز عادی سازی روابط ایران با مصر و احتمال سوءاستفاده مصر از چریک­ های ایرانی در مذاکره از یک سو و رکود فعالیت­ در داخل کشور و بیان موضع شفاف نهضت آزادی ایران در خارج در دو نامه به رئیس ­جمهور سوریه و دبیرکل اتحادیه عرب در موراد اختلافی از سوی دیگر ادامه همکاری با مصر را امکان ناپذیر می­ کند.

چمران بعدها در نامه­ ای به عملکرد خود و دوستانش در مصر، به غرور کاذب، اتکا به مصر و از بین رفتن استقلال، انتقاد کرده و به اشتباه بودن انتخاب خود و دوستانش اقرار می­ کند. سماع در سال45 منحل می ­شود و یزدی و چمران به امریکا  باز می­گردند و چریک ­های دیگر نیز متفرق شده یا به ایران باز می ­گردند. از این میان توسلی و امین برای مدتی در عراق مستقر می ­شوند و موجب ارتباط بیشتر یزدی و همفکرانش با روحانیون می ­گردند.

با ناکامی سماع در مصر، اولین فصل از داستانِ یزدیِ انقلابی به پایان می­ رسد. و یزدی در امریکا تا آغاز دهه50 از شخصیت صرفا انقلابی فاصله گرفته و به فعال دانشجویی-مدنی بدل می ­گردد، بااینکه این شخصیت انقلابی، دیگر خاموش و در پس پرده­ ی ضمیر یزدی باقی نمی­ ماند.

آغاز دهه50، آغاز دور جدید فعالیت ­ها علیه شاه توسط گروه­ های مسلح تازه تاسیسی که حمایت روحانیون را بهمراه دارند و گروه ­های چپ گرایی همچون چریک­ های فدایی است و مصادف است با خروج فعالین سیاسی نهضت از زندان. یزدی انقلابی در امریکا، از شاخه فارسی زبانان انجمن اسلامی دانشجویان امریکا و کانادا برای بیان مباحث سیاسی و انقلابی در بطن آموزش ­های دینی بهره می ­گیرد و کتب ایدئولوژیک بازرگان، مطهری و شریعتی را معرفی و انجمن و اعضای آن­را در مباحث سیاسی عمیق­ تر می ­کند و فعالیت این انجمن به 3 بعد ایدئولوژیک، سیاسی و نظامی تقسیم ­بندی می­ گردد. همزمان با آغاز این دور از مبارزات، آموزش مسلحانه داوطلبین توسط چمران در لبنان آغاز می ­شود و یزدی داوطلبین را در امریکا به گروه ­های مسلح داخل معرفی و یا برای آموزش به خاورمیانه می ­فرستد.

با علنی شدن فعالیت سازمان مجاهدین خلق در ایران، هسته سوم نهضت آزادی در خارج متشکل از شورای 3 نفره­ ی یزدی، چمران و قطب­ زاده در امریکا، شکل می­ گیرد و این شورا انتشار ماهنامه "پیام مجاهد" را آغاز می ­کند و به انتشار بیانیه­ ها و اخبار مبارزات روحانیون، اخبار و عملیات ­های چریک­ های فدایی و سازمان مجاهدین خلق را در کنار اخبار نهضت آزادی ایران و جبهه ملی در داخل و خارج مبادرت می ­ورزد. هیئت تحریریه پیام مجاهد متشکل از یزدی، رضا روحانی، حسین مظفری و کمال خرازی بوده و با تشکیل انجمن اسلامی دانشجویان امریکا و کانادا-شاخه فارسی زبانان هر شماره در ده هزار نسخه منتشر می ­شود و قرار می ­شود شورای موسس و سیاست ­گذار نشریه (چمران،یزدی و قطب­زاده) حداقل سالی یکبار با یکدیگر ملاقات کنند. یزدیِ انقلابی همچنین با اتحادیه انجمن­ های اسلامی دانشجویان اروپا در انتشار مجله "مکتب مبارز" همکاری می ­کند.

مخالفت یزدی با تکثیر جزوه "شناخت" منبع اصلی مجاهدین و رویارویی با ابوالحسن بنی ­صدر که در اروپا نشریه "خبرنامه" را منتشر می­ کند و خواهان تعطیلی پیام مجاهد است و همزمان با سفر آیت­ الله بهشتی به امریکا، رویارویی و انتقاد از نگرش ایشان به جایگاه ویژه و برتر روحانیت در نظارت بر مجلس در برابر روشنفکران و مردم عادی اولین رویارویی ­های یزدی انقلابی را با تفکرات و خواسته ­های سایر انقلابیون رقم می­ زند.

یزدی در این سال­ ها در امریکا، هماره به چالش و مبارزه با معیارهای دوگانه و بی عدالتی­ ها و تفتیش عقاید در سیستم اداری و قضایی امریکا می­ پردازد و دردسرها را به جان می­ خرد و برای اعتقادات خود به دادگاه می ­رود و سیستم قضایی امریکا را به چالش می­ کشد تا به تعبیر خود با جامعه امریکا آشناتر شود.

یزدی انقلابی با مرور زمان پخته­ تر شده و یزدی دیپلماتی را که در دامان فعالیت دانشجویی شکل گرفته بود می­ پروراند. در سال­ های پایانی حضور یزدی در امریکا، یزدی دیپلمات در کنار یزدی انقلابی بالغ می ­شود. یزدیِ انقلابی، سازش ­ناپذیر، راسخ در آرمان براندازی سلطنت، مخالف اصلاحات در نظام سلطنتی و معتقد به استقرار حکومت اسلامی و دل بسته ­ی آیت ­الله خمینی بعنوان نماد اسلام سیاسی است. همین خصایل پیش از پیروزی انقلاب بر شخصیت دیپلمات او سایه می ­افکند. در بحبوحه انقلاب این دو بُعد از شخصیت یزدی دوشادوش یکدیگر در کنار آیت ­الله خمینی در به ثمر رساندن انقلاب نقش ویژه­ای خواهند داشت و پس از پیروزی، یزدی قبای انقلابیش را در کنار قبای پیشینش برای همیشه آویزان می ­کند.

ادامه این مقاله را به ترتیب در بخش های ذیل مطالعه فرمایید:
یزدی به مثابه یک مدیرِ دیپلمات - پرده سوم از زندگی ابراهیم یزدی (قسمت سوم از یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا) 

یزدی به مثابه یک مصلح اجتماعی - پرده چهارم از زندگی ابراهیم یزدی (قسمت چهارم از یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا)