سیاست ورزی در چهار قَبا
نگاهی به کارنامه سیاسی و مبارزاتی یزدی از چهار زاویه
//منتشر شده در صفحه تاریخ دو ماهنامه چراغ روشن، شماره سوم، یادنامه ابراهیم یزدی، آبان 96//
صرف نظر از شخصیت
علمی-حرفه ای مرحوم دکتر ابراهیم یزدی و تلاش او برای تبدیل شدن به یک ایدئولوگ
دینی، و شخصیت رئوف خانوادگیش، سابقه ی سیاسی و مبارزاتی یزدی خود به تنهایی دارای
چند بُعد است. بعبارتی یزدی مردیست تاریخ ساز و پیچیده و دارای شخصیتی چند بُعدی
که تنها در یک بُعد، چند وجه دارد. یزدی در عرصه های مختلفی حضور فعال داشته اما حضورش در سیاست بر همه آنها
سایه انداخته است. در واقع اگرچه یزدی فقط سیاستمدار نبود اما سیاستمدار بودنش بر دیگر
ابعاد زندگی او می چربد. حال اگر بخواهیم فقط از یزدی سیاستمدار حرف بزنیم، باز هم
کاری سخت پیش رو داریم. چه آنکه یزدی بیش از نیم قرن و بطور مداوم فعالیت سیاسی سطح
بالایی داشته و منطقاً باید برای معرفی او تغییرات طبیعی انسانی-اجتماعیش در طی این
مدت طولانی را بررسی کرد. به بیان دیگر باید
مشخص کنیم وقتی از یزدی صحبت می کنیم از کدام شخصیت او سخن میگوییم و آن یزدی چه ویژگی داشته است؟
نگاهی به کارنامه سیاسی
یزدی نشان می دهد که زندگی او در عرصه فعالیت سیاسی از چهار مرحله اصلی تشکیل می شود:
یزدی بمثابه فعال دانش آموزی، دانشجویی و فعال مدنی، یزدیِ انقلابی و چریک، یزدیِ
دیپلمات و سیاستمدار و در نهایت یزدیِ مصلح. این وجه های شخصیت مبارز یزدی را در
وهله اول، خانواده و دغدغه های تربیتی و در برهه های بعدی، انتخاب هایش می سازد و
خصیصه این وجه های شخصیتی نیز، کنش های اوست.
اگرچه عموماً چنین
تقسیم بندی هایی دقیق نیست اما راه را برای سایر تحلیل ها
هموار می کند. وقتی یک ایدئولوگ برای معرفی خود از چندین مرحله فکریش صحبت می کند،
چگونه می توان یک فعال سیاسی را که به اقتضای سیال بودن جامعه و شرایط سیاسی، پیوسته
در حال تغییر و دگرگونی است با یک عنوان کلی معرفی کرد و به ارزیابی عملکرد او پرداخت؟ بنابراین اگر با اغماض نظری از یزدی اول، دوم، سوم و یزدی چهارم سخن بگوییم، سخن به
گزافه نگفتیم و به تحلیل درست تر و دقیق تر نزدیک شده ایم. چنان که آن مرحوم نیز در
تحلیل های تاریخی خود به این نکته توجه داشت و بعنوان
مثال سیر تحولاتی سیاسی-اجتماعی بعد از انقلاب را به ادوار مختلفی همچون جمهوری اول
تا پنجم تقسیم می کرد.
بااینکه حفظ توازن
در ابعاد شخصیتی برای هر انسانی دشوار است، یزدی در ابعاد اصلی زندگیش توانسته بود
تعادلی نسبی ایجاد کند. اما ابعاد چهارگانه ی شخصیتی او در مبارزه و سیاست با
اینکه به تکامل گام بگام و بلوغ فکر سیاسی او منجر شد، گاها در برابر هم ایستاده و
یزدی را با تردیدها، دودلی ها و تعلّل در انتخاب هایش و گاها ناکامی ها و پشیمانی هایی
مواجه کرده است. اما درکل برآیند این تردیدها و انتخاب ها، برای یزدیِ زیرک و
پیچیده، مثبت بوده و عاقبت به خیری را برای او رقم زد.
گرچه این چهار وجه
از سابقه مبارزاتی و سیاسی یزدی را لزوما نمی توان بصورت زمانی، خطی، منفصل و در
پی یکدیگر دسته بندی کرد اما نمی توان گفت چهره یزدی در هر برهه نیز پیامد تجربه و
کنش او در مرحله بلوغ یافته از چهره پیشین او نیست، بعبارتی هر بُعد از شخصیت یزدی
در برهه ای از زندگی او شکل می گیرد، به بلوغ میرسد، منجر به ایجاد شخصیتی جدید
از او می شود و گاه این شخصیت ها در کنار هم به مبارزه ادامه می دهند و گاه در
تقابل با یکدیگر قرار می گیرند و یزدی مردّد را ناگزیر به انتخاب می کنند.
انتخاب های یزدی
را اگر نتوان همیشه صحیح خواند اما می توان آنها را نتیجه ی نیّت خالص او دانست و
می توان گفت یزدی در بزنگاه های تاریخی، زیرکانه عمل کرده و از دایره ی انصاف نیز خارج
نشده. هرچند تقریبا تمامی انتقادات به یزدی، چه خود انتقادی ها و چه نقدهای
دلسوزانه و اجتماعی، به انتخاب هایش در تردیدها و دودلی های او باز می گردد.
تردیدها و تقابل ها
و انتخاب های یزدی تا ایجاد شخصیت بالغ و غایی او در سال های پایانی حیاتش ادامه
می یابد و پس از آن است که یزدی به مانند سلف خویش مرحوم مهندس مهدی بازرگان، به
یقین نسبی رسیده و به یک مصلح اجتماعی بدل می شود.
ادامه این مقاله را به ترتیب در بخش های ذیل مطالعه فرمایید:
یزدی به مثابه یک فعال دانش آموزی، دانشجویی - پرده اول از زندگی ابراهیم یزدی (قسمت اول از یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا)
ادامه این مقاله را به ترتیب در بخش های ذیل مطالعه فرمایید:
یزدی به مثابه یک فعال دانش آموزی، دانشجویی - پرده اول از زندگی ابراهیم یزدی (قسمت اول از یادداشت سیاست ورزی در چهار قبا)
No comments:
Post a Comment