چشم انداز رقابت جغرافیایی-اقتصادی قدرت­های آسیا

چشم انداز رقابت جغرافیایی-اقتصادی قدرت­ های آسیا

گردآوری شده توسط مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل آمریکا

// * ترجمه جواد سلیمانی به سفارش سرویس رابطه دو ماهنامه سیاسی-اجتماعی چراغ روشن، منتشر شده در شماره­ دوم، تیر و مرداد 1396//

رقابت بر سر جغرافیای اقتصادی می­رود که چهره آسیا را در آینده دگرگون سازد و قدرت­های منطقه­ای برنامه های جاه طلبانه خود را برای توسعه جاده ها، مسیرهای راه آهن ریلی، خطوط لوله و زیرساخت­های سخت در تمام منطقه دنبال می­کنند. متخصصان مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل واشنگتن CSIS نقشه های زیر را بر طبق اعلام منابع رسمی، برای تشریح این چشم اندازهای رقابتی رسم کرده اند که اطلاعات هر نقشه در مقیاس گسترده، اولویت­های زیربنایی یکی از بازیگران برجسته این رقابت را نمایان می­کند. بطورکلی می­توان گفت که این نقشه ها، پیش نمایش یک رقابت به گستردگی منطقه خواهد بود که با پیشرفت تحولات منطقه اطلاعات این مجموعه می­تواند گسترش یافته و بروز شود.

چشم انداز چین

در سال 2013 چین از طرح جاده ی ابتکاری تک کمربندی موسوم به OBOR یا جاده ابریشم جدید رونمایی کرد که از مناطق وسیعی از کشورهای اوراسیایی در 2 شاهراه، یکی مسیر دریایی جاده ابریشم قرن 21 ام و دیگری از مسیر زمینی یا کمربند اقتصادی جاده ابریشم عبور خواهد کرد. از دید سیاست خارجی، هدف رییس جمهور چین شی جین پینگ، از احیای جاده ابریشم جدید یا OBOR، تلاش برای شفافیت و رونق نقل و انتقال و بلندپروازی چینی­ها را می­تواند باشد. اما در واقعیت، بر اساس این طرح، یک اوراسیایی را می­توان متصور بود که همه مسیرهای جاده­ای آن به چین ختم می­شود. همچنین با توجه به چهارچوب ناتمام و نامشخص طرح، انگیزه های شکل گیری شفاف نیست. اما این طرح یک پروژه قدیمی و جدید را درهم می­آمیزد، یک حوزه جغرافیایی نامشخص را تحت پوشش قرار می­دهد و شامل تلاش­هایی می­شود که زیرساخت­های سخت و نرم را تقویت می­کند و حتی موجب تعمیق پیوندهای فرهنگی خواهد شد.

 
چشم انداز هند

چشم انداز هند در وهله اول بر افزایش ارتباطات در مرزهای خود متمرکز است. نگاه هند در فرای مرزهای خود، بر ارتباط با کشورهای عضو اتحادیه همکاری­های منطقه­ای جنوب آسیا (SAARC) معطوف است که تا حد زیادی فلج مانده است. در عوض، دولت نارندرا مودی بر گردآوردن گروه کوچکی از همسایگان خود یا "ائتلاف برای خواسته های مشترک" برای حمایت از اهداف اقتصادی خود در منطقه­ای متمرکز شده است. سایر تلاش­های این کشور، بازتاب علایق هند در چهارچوب جغرافیای سیاسی او خواهد بود. برای مثال، با توسعه بندر چابهار در ایران، هند قصد دارد پاکستان را از مسیر ارتباطی خود برای ارتباطات زمینی به اروپا و آسیای مرکزی حذف کند. حتی با نگاه عمیق تر، هدف از سیاست معطوف به شرق نخست وزیر مودی، تقویت ارتباطات بین هند و ملل اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا "آسه آن" (ASEAN)  خواهد بود که نتیجتا دسترسی مناطق شمال شرقی هند که در خشکی محصورند را به بنادر جنوبی تسهیل و کوریدور زمینی جدیدی ایجاد می­شود که هند را از طریق میانمار به تایلند متصل خواهد کرد.

 
چشم انداز ایران

بعد از سال­ها انزوا، در حال اثبات خود بعنوان پلی بین شرق و غرب است. با از بین رفتن تحریم­ها و کشف ایران برای سرمایه­گذارها، ایران قصد دارد سالانه نزدیک به 2000 کیلومتر خطوط ریلی خود را برای مدت 5 سال گسترش دهد. با داشتن موقعیتی مرکزی در کوریدور شمال به جنوب (NSTC) که مسکو را به هند متصل می­سازد، ایران در صدد است به یک هاب ترانزیتی تبدیل شود. همچنین ایران، خیال دارد ز طریق همسایگان و متحدان خود یعنی عراق و افغانستان به مسیری برای اتصال غرب به شرق تبدیل شود. همچنین ایران برای تسهیل تجارت و توسعه حمل و نقل با آسیای مرکزی، به پیمان عشق آباد پیوسته است.

چشم انداز ژاپن

چشم انداز ژاپن بر اولویت بندی بین ارتباطات با غرب و شرق استوار است. پس از دهه ها سرمایه­گذاری در جنوب شرق آسیا، که زیرساخت­های موجود، نیاز به زنجیره تامین ژاپن را بازتاب می­دهد، ژاپن درصدد ابقا و حفظ دستیابی به مسیرهای دریایی است. ژاپن همچنین به سرعت در حال دفاع از مزایای خود بعنوان متصدی این مسیرهاست و با افزایش سرمایه برای توسعه زیرساخت­های پایدار در منطقه از طریق شراکت با کشورهای ذینفع برای دستیابی به زیرساخت­های با کیفیت بالاتر در صدد حفظ موقعیت خود است. ژاپن همچنین با وفاداری بر نقشه جامع اتصال کشورهای پیمان "آسه آن" به کوریدورهای جدید زمینی و دریایی متعددی که ارتباط بین خلیج بنگال و دریای جنوبی چین را ممکن می­سازد پشت کرده است. شینزو آبه نخست وزیر ژاپن همچنین با گسترش نفوذ سیاسی ژاپن به اولین رهبر ژاپنی که به هر 5 کشور آسیای مرکزی سفر کرده است تبدیل شده است.

چشم انداز روسیه

چشم انداز روسیه ترکیبی از گسترش زیرساخت­های نرم و سخت است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) ابزار اولیه روسیه است برای همبستگی اقتصادی منطقه­ای است و منابع رسمی امکان ارتباط با مسیر جاده ابریشم جدید OBOR را مد نظر دارند. روسیه همچنین با تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود با شرق، بسوی ورود و دستیابی به بازار انرژی چین با مجموعه­ای از خطوط لوله گاز طبیعی با مسیرهای پیشنهادی پیش می­رود. روسیه در مسیر جنوبی خود قصد دارد با افزایش قابلیت اتصال خود به کوریدور شمال به جنوب (NSTC) به کشورهای آذربایجان، ایران و سپس هند ارتباط بیشتری برقرار کند و در مسیر شمالی، با قابلیت دسترسی به قطب شمال، روسیه درحال برنامه ریزی برای پروژه های تکمیلی برای پیشبرد مقاصد اقتصادی و دفاعی خود است.

چشم انداز کره جنوبی

طرح پارک گئون ه ه رئیس جمهور اسبق کره جنوبی برای توسعه زیرساخت­های لوجستیکی و انرژیِ اوراسیا، برای بهم پیوستن راه آهن سئول به قلب اروپا و ترابری دریایی از طریق قطب شمال و ارتقاء شبکه های فیبر نوری مثل شبکه­ی انتقال اطلاعات اوراسیا (TEIN) برای سراسر جنوب شرق آسیا بسیار پرهزینه است. از طریق ارتقاء روابط دیپلماتیک، کره جنوبی در صدد است روابط سیاسی و تجاری خود با کشورهای منطقه بخصوص قزاقستان را مجدد پایه­ریزی کرده و افزایش دهد. در پرتو موانع ناگزیر کنونی ناشی از جغرافیای سیاسی، بنظر می­رسد طرح دولت کره شامل دو چشم­انداز بلند پروازانه یکی سیاسی و دیگری طرح­های کاربردی است. با درنظر گرفتن کره شمالی بعنوان دشمن و خطر بالقوه، این طرح می­تواند به یک مسیر ریلی بدون مخاطره و دردسرهای نظامی برای کره جنوبی در نظر گرفته شود و راه دریایی نیز می­تواند مسیری جایگزین برای اتصال و ارتباط با روسیه بدون نیاز به مرزهای کره شمالی باشد.

 
چشم انداز ترکیه

ترکیه در طول تاریخ همواره پلی استراتژیک برای ارتباط آسیا و اروپا برای منزوی کردن روسیه بوده­است. امروزه ترکیه در حال ارتقاء این موقعیت با توسعه پروژه های زیرساختی نقل و انتقال ملی و منطقه­ای همچون راه­آهن باکو-تفلیس-قارص است. ترکیه همچنین نقشه­ی ساخت هزاران کیلومتر جاده و راه­آهن را تحت چشم­انداز 2023 خود دارد و نشان دادن توسعه این کشور پس از یک قرن از استقلال و شکل­گیری اوست. در مجموع، این تلاش­ها شبکه­ی حمل و نقل ترکیه را گسترش و ارتباطات آن­ها را با آسیا و اروپا تقویت می­کند.